|
MANASTIR KRKA
BISER PRAVOSLAVNE DALMACIJE
|
|
U dolini rijeke Krke, tri kilometra istočno od Kistanja, u širokoj
Carigradskoj dragi smjestio se MANASTIR KRKA, biser pravoslavne Dalmacije.
Pored manastira Krupe (1317.god) i manastira Dragovića (1398. god.), Krka je
najveći i najpoznatiji manastir.
|
|
Nastao je na mjestu gdje su se nalazile katakombe u kojima je apostol
Pavle propovjedao hrišćanstvo u dolini rijeke Titius ( stari naziv za Krku),
pocetkom trećeg vijeka nove ere. Manastir Krka datira iz 14. vijeka i godina
njegovog postanka se smatra 1350.g, mada ima i tumačenja kako je u pitanju 1345.g. Manastir Krka je zadužbina Jelene Šubić, udove
bribirskog kneza Mladena III Šubića, sestre srpskog cara Dušana Silnog. Car Dušan
Silni, u to vreme najmoćniji vladar balkanskog prostora, udao je svoju sestru Jelenu
na zapad balkanskog poluostrva, da bi na taj način proširio svoj uticaj.
Manastirska crkva je posvećena Arhangelu Mihailu i sagrađena je u vizantijskom
stilu. Zvonik je sagrađen u romaničkom stilu. Sama ova stilska kompozicija ukazuje
na teškoće oko podizanja zdanja kao i o uticaju kultura Istoka i Zapada. Manastir je
tokom svog postojanja bio više puta paljen i uništavan od strane Turaka. Međutim,
paljenje i devastiranje građevine nisu ugasili Manastir.
|
U manastiru Krka je 1615. godine osnovana bogoslovija – škola za sveštena lica
i spada u jednu od prvih škola u srpskom narodu. U zavisnosti od političkih i
vojnih prilika bogoslovija je radila sa prekidima. Jedno vreme bogoslovija iz
manastira je bila izmještena u Zadar. Današnja bogoslovija ( Sveta Tri Jerarha )
je obnovila svoj rad 1962. godine. Nakon kratkog prekida ponovo je obnovljen rad 2001. godine.
 .
Manastirsko zdanje se sastoji od crkve, zvonika, trpezarije sa sobama, kapele Svetog Save, i
novopodignute zgrade bogoslovije. Osvećenje temelja za zgradu bogoslovije je izvršeno na dan
Svetog Arhangela Mihaila 1985. godine. U temelju nove zgrade uzidan je po kamen iz Pećke
Patrijaršije, manastira Krke, Krupe, Dragovića kao i dalmatinskih gradova: Šibenika,
Benkovca i Zadra.
|
Pored nesumnjive duhovne vrednosti koju ima, manastir raspolaže sa izuzetno bogatom riznicom i
bibliotekom. U riznici se nalaze vrijedne ikone, crkveni predmeti (panagije, kandila, krstovi,
epitrahilj Svetog Save), a od knjiga iz biblioteke najvrjednije su Mokropoljsko jevanđelje
pisano na pergamentu i Oktoih štampan u štampariji Božidara Vukovića na Cetinju.
Manastir bez monaštva i naroda koji ga pohodi predstavlja tijelo bez glave. Monaštvo se vratilo,
narod se vratio kolko se vratio (a nadamo se da će jednog dana i u većem broju) i podario mu svojim prisustvom dušu i duhovnu slogu!
|
|
|
Istoriografijom manastira Krka bavili su se mnogi znalci. U ljetopisnim hronikama zapisano je bogatstvo manastirske riznice, ljepota ikonostasa i vrijedna biblioteka. U Kistanje i manastir Krku navraćali su pisci, naučnici, slikari...
U hronikama manastirskim zapisana su imena Miloša Crnjanskog, Laze Kostića, M.Panića-Surepa, Anike Skovran, Dejana Medakovića i drugih. Od antičkih anala i gravura, preko “Spomenka Miloradova“ Spiridona Aleksijevića, do savremene monografije „Manastir Krka“,Snježane Orlović...
Sad ćemo malo o nekolicini značajnih slikarskih imena koja su za kreativni motiv imala manastir Krku, likove crkvenih velikodostojnika i ljepotu manastirskog okoliša...
Uzvišenost sakralnog ambijenta, živopisni likovi sveštenstva i monaštva, arhimandrita i episkopa oslikana su kistom Vlahe Bukovca, Stojana Aralice...
„Godine 1949. mladi istraživač likovne umjetnosti, željan novih saznanja, po imenu Dejan Medaković, svratio je u Nemanjićki manastir posvećen Svetom Arhangelu Mihailu na rijeci Krki kod Kistanja, u sjevernoj Dalmaciji...
Medakovića je dočekao iguman Nikodim Opačić. U manastirskoj trpezariji visile su slike ranijih upravitelja. Nedostajala je samo slika oca Nikanora Bogunovića i Nikodimova...
I zaista sljedećeg ljeta u manastir Krku, dođe slikar Miodrag-Bata Mihailović i naslika ta dva portreta...“ (V.Đurić)
A potom priča ide dalje. Godine 1986. svoje radove prilažu manastiru: Miloš Bajić, Nikola Graovac, Mile Grozdanić, Angelina Gatalica, Cvetko Lainović, Oto Logo, Branko Miljuš, Petar Omčikus, Svetozar Samurović, Trajko Stojanović, Milić Stanković, Milivoje Stoiljković, Milorad Tepavac, Stojan Ćelić...
„Crkva nikad nije bila protiv umetnosti, niti to može biti, pošto je Bog kao Stvoritelj sveta i kosmosa prvi i najveći Umetnik. Slikari i ne čine ništa drugo, nego pokušavaju svojom tehnikom i svojim slikarskim umećem, da otkriju i pokažu tu lepotu...“
(Episkop dalmatinski Fotije)
I tako, 1990. godine dolazi do formiranja prve likovne kolonije u manastiru Krka. Dogovoreno je da inspiracija bude istorija i kultura Kninske krajine i Bukovice i da nastala djela ostanu organizatoru kao poklon. Tom prilikom pozivu su se odazvali: Milovan Vidak, Jovan Soldatović, Milić Stanković, Svetozar Samurović, Siniša Vuković, Dragoš Kalajić, Trajko Stojanović-Kosovac, Svetislav Đurić, Milivoj Stoiljković, Milan Blanuša, Mile Grozdanić, Predrag Dragović, Veljko Mihailović, Milan Milić-Jagodinski. A radove su priložili i Mića Popović i Mladen Srbinović...
„Umjetničko bratstvo manastira Krka“ i dalje njeguje ovu tradiciju...
“Umetnička kolonija manastira Krke, generalno uzevši, ispunila je svoju osnovnu vokaciju i smisao. Svojim umetničkim izrazom i slikama nastalim u ovim kolonijama, pokazana je nepobedivost lepote i dobra...“
(Episkop dalmatinski Fotije)
Imajući na umu svrhu ove crtice, kao ilustraciju donosimo fotografije slikara i jednog od osnivača slikarskog pravca „Medijala“, Milovana Vidaka, za vrijeme njegovog boravka u manastiru Krka i Bukovici. Na našu molbu ove fotografije snimljene 1990. godine, ustupio nam je za objavljivanje novinar Jovan Rakić..
|
.... |
